WSTĘP

Muchomor czerwony - Amanita muscaria to jeden z najbardziej rozpoznawalnych grzybów. Powszechnie wiadomo, że należy do grzybów trujących. Jego nazwa odnosi się do dawnego stosowania muchomora jako trutki na muchy. Rozgniecionego grzyba mieszano z mlekiem, żeby zwabić owady.

Po skosztowaniu mikstury muchy usypiały. W ostatnich latach stał się bardzo popularny i z łatwością można znaleźć instrukcje przyrządzania muchomora. 

Dlaczego pomimo toksyczności, ludzie tak chętnie wykorzystują go w różnych celach? 

Muchomor czerwony w zwyczajach ludowych

Jest to jeden z najstarszych psychodelików znany ludzkości. Wykorzystywany był w wielu plemionach do celów rytualnych. Szamani syberyjscy używali muchomora czerwonego do osiągnięcia stanu transu i ekstazy. Uważano, że grzyb ma właściwości halucynogenne, umożliwiające komunikację ze zmarłymi. Muchomor czerwony był dla nich tak cenny, że za jego owocnik można było uzyskać nawet renifera! Lud zamieszkujący Syberię spożywał mocz szamanów spożywających amanitę, co pozwalało na odurzenie większej liczby osób. Z kolei finlandzcy Saamowie pili mocz reniferów, których naturalnym pokarmem była Amanita muscaria. Jeleniowate mają zdolność metabolizowania toksycznych substancji zawartych w grzybach i nie są dla nich szkodliwe.

Amanita muscaria – charakterystyka

Występuje na półkuli północnej, w lasach iglastych i liściastych. Spotykany jest w Europie, Azji Północnej, Ameryce Północnej i niektórych regionach Ameryki Południowej. Preferuje gleby kwaśne i umiarkowanie wilgotne środowiska leśne. Żyje w symbiozie z korzeniami drzew, a w szczególności z brzozami. Muchomor czerwony ma duży, jaskrawoczerwony kapelusz pokryty białymi lub żółtymi plamkami. Kryjące się pod kapeluszem gęsto rozmieszczone blaszki są koloru białego lub kremowego. Białawy trzon muchomora czerwonego ma walcowaty kształt i dorasta zazwyczaj do ok. 15 cm.

Toksyny występujące w muchomorze czerwonym

Muchomor czerwony zawiera wiele związków chemicznych, z których najistotniejsze są następujące:

• muskaryna – jest jednym z głównych składników toksycznych, ale nie jest odpowiedzialna za właściwości psychoaktywne. Muskaryna działa jako parasympatykomimetyk, co oznacza, że pobudza układ parasympatyczny w organizmie aktywując receptory muskarynowe. Układ parasympatyczny, zwany także przywspółczulnym lub cholinergicznym, jest odpowiedzialny za odpoczynek organizmu oraz regulację procesów trawiennych. Wpływa na wiele funkcji organizmu, m.in. zmniejsza siłę skurczu serca, stymuluje wydzielanie śliny i perystaltykę jelit, oraz powoduje zwężenie źrenic. Muskaryna w muchomorze występuje w niewielkiej ilości (0.0002–0.0003%)
• kwas ibotenowy - działa jako agonista receptora NMDA (N-metylo-D-asparaginowy), który jest jednym z rodzajów receptorów glutaminianowych odpowiedzialnych za przekazywanie sygnałów w mózgu. Aktywacja receptorów NMDA jest ważnym mechanizmem w regulacji pamięci, uczenia oraz neuroplastyczności.
• muscymol – jest produktem dekarboksylacji kwasu ibotenowego. Główny psychoaktywny alkaloid występującym w muchomorze czerwonym. Ma strukturę podobną do neurotransmitera GABA (kwas γ-aminomasłowy) i działa jako agonista receptorów GABA-A w mózgu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i jest termicznie stabilny (odporny na gotowanie). Nie jest metabolizowany w organizmie, wydalamy go w niezmienionej formie z moczem. Tłumaczyłoby to desperackie picie moczu ludzi lub reniferów, których dieta bogata była w trującego czerwono-białego grzyba.                                           GABA to jeden z najważniejszych neuroprzekaźników hamujących – zmniejsza pobudliwość neuronów. Działa uspokajająco i przeciwlękowo, ułatwia zasypianie oraz relaksacje mięśni.
• ergosterol - (prowitamina D) jest jednym z głównych składników błon komórkowych grzybów. Ma on obiecujące właściwości immunostymulujące i przeciwrakowe. Muchomor czerwony stanowi bogate źródło ergosterolu

Amanita muscaria zawiera również inne substancje, które są interesujące nie tylko ze względu na ich budowę chemiczną, ale także aktywność biologiczną. W muchomorze czerwonym stwierdzono zawartość muskazonu (izomer muscymolu), cholinę, acetylocholinę, betainę, muskarydynę oraz niewielkie ilości alkaloidów tropanowych (atropinę, hioscyjaminy, skopolaminę, bufoteninę).

Zawartość substancji psychoaktywnych

Substancje aktywne w największej ilości znajdują się w kapeluszu i blaszkach. Wczesne okazy wykazują większą zawartość substancji psychoaktywnych, w szczególności kwasu ibotenowego. Jest on nietrwały i podczas dekarboksylacji przechodzi w mniej szkodliwy muscymol. Suszenia przyspiesza tę konwersję. Sposób przetwarzania muchomora wpływa na wywoływane przez niego objawy takie jak nudności, wymioty czy poziom zatrucia. Ryzykując spożywanie muchomora czerwonego, nigdy nie jesteśmy pewni, jaką ilość toksyn wprowadzamy do organizmu.

Właściwości psychoaktywne

Spożycie muchomora czerwonego może wywołać różne zmiany w organizmie. Zależą one od wielkości zjedzonej porcji, początkowych ilości związków toksycznych, sposobu przetworzenia, stanu fizycznego osoby spożywającej i jej wrażliwości na substancje psychoaktywne. Kwas ibotenowy, muscymol, bufotenina i inne związki psychodeliczne bezpośrednio oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany, jakie zachodzą w funkcjonowaniu umysłu to m.in.:

• stan odurzenia i euforii,
• halucynacje wzrokowe i słuchowe,
• niepokój,
• zwiększony popęd psychomotoryczny,
• depresja endogenna,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• stan dezorientacji i depersonalizacji.

Trwają one zazwyczaj do 24 godzin po intoksykacji. Niemniej jednak nie każdy będzie tak samo reagował na dany związek chemiczny. Efekty spożycia substancji psychoaktywnych mogą być trudne do przewidzenia. Udokumentowano przypadek mężczyzny, który przez pomyłkowe spożycie muchomora czerwonego cierpiał na kilkudniową psychozę.

Objawy zatrucia muchomorem czerwonym

Mogą wystąpić zawroty głowy, zmiany w percepcji, tachykardia, wymioty, biegunka. W przypadku ciężkiego zatrucia muchomorem czerwonym mogą wystąpić poważniejsze objawy, takie jak uszkodzenie wątroby, nerek i ośrodkowego układu nerwowego, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i zagrożenia życia.

Wciąż nie została w pełni zrozumiana zależność między właściwościami fizykochemicznymi składników aktywnych znajdujących się w muchomorze czerwonym a ich wpływem na organizm człowieka. W grzybie występują dwa główne składniki aktywne: kwas ibotenowy (panteryna, agaryna) oraz muscymol. Ten pierwszy przekształca się w znacznie bardziej aktywną pochodną 3-hydroksyizoksazolu, czyli muscymol. Największe ilości tych substancji znajdują się w czerwonej skórze kapelusza i hymenoforze (blaszkach pod spodem kapelusza).

Podsumowanie

Szczególne zainteresowanie w świecie farmacji wzbudza muscymol. Jest on agonistą receptorów GABA (pobudza te receptory), inhibitorem wychwytu GABA oraz substratem dla metabolizującego GABA enzymu – transaminazy GABA. W skrócie – muscymol powoduje wzrost stężenia jednego z ważniejszych neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym. Nie jest wykluczone, że związki wyizolowane z muchomora czerwonego w przyszłości będą wykorzystywane w farmacji. Spożywanie trujących grzybów wiążę się z dużym ryzykiem.  

Żródło dietetycy.org.pl/muchomor-czerwony/

Muchomor czerwony - Amanita Muscaria

06 grudnia 2023